voor wie JA zegt
tegen inspirerend en uitdagend onderwijs
powered by
Wiske the cat
“Het onderzoekskader 2017 (van de Inspectie van het Onderwijs) maakte helder onderscheid in basiskwaliteit - die verankerd is in de wet - en de eigen kwaliteitsambities van besturen en scholen. Voor deze eigen ambities vormt het schoolplan de basis.”
Het stond zo duidelijk beschreven in deze tekst van de onderwijs-inspectie. Basiskwaliteit verwijst naar wat in de wet staat. Dat is inderdaad wel een basis waarop je verder kunt bouwen. Die Wet op het Primair Onderwijs (WPO) was de voortzetting van de Wet op het Basisonderwijs die in 1985 van kracht was geworden, toen het kleuteronderwijs en het lager onderwijs werden samengevoegd tot basisonderwijs. Dat was op 1 augustus 2023 dus alweer 38 jaar geleden.
In die wet stond daardoor ook al 38 jaar (in artikel 8):
1. Het onderwijs wordt zodanig ingericht dat de leerlingen een
ononderbroken ontwikkelingsproces kunnen doorlopen. Het wordt
afgestemd op de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen.
2. Het onderwijs richt zich in elk geval op de emotionele en de
verstandelijke ontwikkeling, en op het ontwikkelen van creativiteit,
op het verwerven van noodzakelijke kennis en van sociale, culturele
en lichamelijke vaardigheden.
Dit zijn dus niet de ambities die scholen en besturen als eigen ambities hoeven te kiezen, want dit behoort tot de basiskwaliteit. Om dit te kunnen waarmaken, is het hanteren van een leerstofjaarklassensysteem en het volgen van klassikale methoden dus niet mogelijk. Daarmee belemmer je immers de condities voor die ononderbroken ontwikkeling van alle leerlingen en stem je je onderwijs niet dagelijks af op de voortgang in hun individuele ontwikkeling. Veel leraren hebben geleerd dat het ononderbroken volgen van een (klassikale) methode een bewijs is van goed onderwijs. Helaas is dat geen aanpak die recht doet aan de voorkennis en de leerprocessen die elke leerling op basis daarvan nodig heeft. Dat was echter ook niet de bedoeling van de WPO...
In die WPO-tekst zit juist ook de sleutel naar een andere aanpak. Accepteren dat kinderen in allerlei opzichten verschillen en dat dit niet is te versimpelen tot 'goede', 'gemiddelde' en 'zwakke' leerlingen, of tot leerlingen die wel of niet 'verlengde instructie' nodig hebben, vraagt een andere kijk op de rol en de inrichting van onderwijs en op de rollen die je als onderwijsgevende daarbij hebt. Zolang die manieren van kijken niet veranderen, zal de aanwezigheid van al die verschillen bij leerlingen in de les, niet als kansen, maar als storingen ervaren blijven worden...
Ik kies er daarom voor teamgerichte professionalisering te verbinden met schoolontwikkeling. Door die koppeling van teamontwikkeling aan de bijbehorende schoolontwikkeling, wordt zo'n begeleidingstraject betekenisvol en contextgebonden. Dat leidt tot meer effect, ook op langere termijn. Bovendien benadrukt die invalshoek het grote belang van de gezamenlijke verantwoordelijkheid van een team voor die ononderbroken ontwikkeling van elke leerling.
Als je dat waar maakt, heb je geen Cito-toets nodig voor een onder-bouwde verwijzing naar passend vervolgonderwijs. Wel zou het heel prettig en consequent zijn, als ook dat vervolgonderwijs gaat aan-sluiten op de ontwikkeling en talenten van elke leerling. Die zijn namelijk veel gevarieerder dan de tweedeling theoretisch en praktisch.
De schoolvisie van een 'traditionele vernieuwingsschool' of van een basisschool die zich wil ontwikkelen in de richting van onderwijs, dat recht doet aan de mogelijkheden en behoeften van alle kinderen, zal zijn gebaseerd op daarbij passende kernwaarden.
De populatie en de omgeving van de school bepalen natuurlijk mede de te maken keuzes. Die eigen visie is dan richtinggevend voor de ontwikkeling als team. Het zelf gemaakte schoolplan (dat dan tegelijk het ontwikkelplan voor de concrete realisatie van die visie is) beschrijft vervolgens hoe die zo gewenste ontwikkeling kan worden geconcre-tiseerd. Dat roept natuurlijk direct de vraag op welke inzichten, kennis en vaardigheden dit vraagt van de teamleden.
Deze aanpak geeft daardoor de beste garantie, dat die visie op onderwijs een duurzaam en teambreed kenmerk van een school wordt en blijft. Wil je als basisschool aspecten van jullie onderwijs versterken, verbeteren of veranderen? Volg dan in ieder geval het principe 'vorm volgt functie'.
In alle gevallen is het goed dit te doen vanuit een doordenking van de betekenis en samenhang van de kernwaarden die dan bepalend zijn voor het soort onderwijs dat je als team voor ogen hebt.
Die kernwaarden, als samenhangende basis voor de onderwijs-ontwikkeling, gelden ook als criteria voor de aanschaf van passende materialen en hulpmiddelen (en/of het afschaffen van de tot dan toe gebruikte materialen).
Lang niet alles wat passend lijkt voor een van die kernwaarden, doorstaat de proef, als je ook die andere kernwaarden er langs legt. Zo zijn 'zelfstandigheid' en 'autonomie' van leerlingen niet bedoeld om onderlinge samenwerking te voorkomen.
Ik help jullie graag als 'kritische vriend', als nascholer en/of als praktijk-coach een eigen weg daarin te vinden. Mijn publicaties ondersteunen dit ook.
Willen jullie je school laten doorgroeien op basis van de gekozen visie en daaruit voortvloeiende kernwaarden, dan vraagt dit natuurlijk scholing op maat. Dit krijgt vorm door gezamenlijke scholings-momenten (per bouw en/of per team) en individuele observaties en coaching. In al die gevallen gaat het dan om de eigen leerdoelen van de teamleden, die zijn gericht op het realiseren van het gezamenlijk gekozen perspectief.
Voor de school betekent het een ontwikkeling naar een eigen vorm, maar zeker ook een daarop afgestemd leef- en leerklimaat. Zo kan elke school heel specifiek invulling geven aan de gezamenlijk gekozen kernwaarden.
Ik kies bewust voor teamleren en niet voor cursussen voor individuele leraren van verschillende scholen. Alleen zo kun je samen leren met en van elkaar en zo zorgen dat het echte kenmerken van jullie school worden. Bovendien ben je zo veel beter in staat gebruik te maken van elkaars kwaliteiten. Ook kun je met elkaar ervaren wat je voor de leerlingen moet gaan realiseren...
Vernieuwingen van je onderwijs realiseren, door bewuste keuzes te maken in zowel vorm als inhoud, betekent daarom een volledige integratie van zowel de gekozen schoolontwikkeling als de daarop afgestemde professionalisering van het team.
Als school heb je veel ontwikkelmogelijkheden en daarom mag je als team verwachten dat jullie die samen steeds weer benutten om je te kunnen blijven ontwikkelen. Dat is jullie eigen leerproces, dat nodig is om de kinderen steeds weer te kunnen bieden wat zij voor hun ontwikkeling en hun afstemming op de tegenwoordige samenlevings-kenmerken nodig hebben.
Het inhoud en vorm geven aan de consequenties van de gekozen kernwaarden, vraagt een steeds weer terugkerende fundamentele doordenking van de praktijk in de klas en in de school.
Hierbij kun je denken aan:
* vertrouwen geven en krijgen als basis voor samenwerking;
* verantwoordelijkheid geven en nemen als basis voor zelfstandigheid;
* verantwoording vragen en afleggen als basis voor het omgaan met
vrijheid;
* reflecteren als basishouding, gericht op persoonlijke verbetering;
In een school gelden de kernwaarden, die je hebt gekozen voor het leren van de kinderen, echter ook op het niveau van het team, want als het goed is, gaan ook daar de nodige leerprocessen door.
Daarmee zijn deze waarden ook een mooie spiegel voor de teamcultuur en de stijl van leidinggeven!
Hiermee is ontwikkeling mogelijk op alle aspecten van een school. Je kunt dan denken aan de structuur, zoals de groepsindeling, maar ook aan de cultuur, de manier van omgaan met elkaar en met de wereld buiten de school. Die keuzes hebben zowel consequenties voor de didactiek als voor de pedagogiek, die leidend is binnen het team.
Zo'n bezinning, met een praktische vertaling, kan in de vorm van een (jaarlijkse) tweedaagse met het team of tijdens enkele studie- en werkmomenten verspreid door het jaar, een structurele plek krijgen. Dat is dan niet een van bovenaf opgelegde verplichting, maar een activiteit, die is gebaseerd op je eigen behoeften.